Rimandata di un anno, causa virus, perdurando ancor oggi, abbiamo deciso di riunirci in streaming dal 19 al 21 marzo 2021
Padyshim i
ftuari i një rëndësie të konsiderueshme të Ditës tonë Botërore të Poezisë,
është sigurisht Luan Rama, jo aq për rolet që ka dhe ka mbuluar, por më tepër
për veprimtarinë shumë të njohur, në veçanti, të studimeve historiko-politike
duke u shquar njëkohësisht edhe si Kritik arti. Kjo padyshim është e pranishme
në poezinë e tij ku angazhimi civil është ndërthurur në mënyrë të përkryer me
historinë e vendit të tij por edhe të Francës ku jeton. Kujtesa historike
gërshetohet me aktualitetin për temat që prekin më shumë njerëzimin. Nuk mund të ishte ndryshe për një poet që i ka
jetuar ngjarjet më të fundit të Shqipërisë së tij në vitet '90 së bashku me historitë
e shumë personave të famshëm që shkruajnë si gazetar. Kështu në poezi fjala
bëhet këngë e lirë dhe fluturon, duke iu shkëputur asaj çka imponojnë shkrimet
e një karakteri apo natyre tjetër siç janë hulumtimet dhe gazetaria.
Another guest of notable importance of our World Poetry Day, it is without doubt Luan Rama, not so much for the roles he holds or used to held, but for his undoubted remarkable investimemt in historical-political studies and for being known as an art critic. This is undoubtedly present in his poetry where the civil commitment is perfectly combined with the history of his own homeland and of the country he actually lives in, France. The historical memory is intertwined with current events regarding themes that mostly afflict humanity. It could not be otherwise for a poet like him, who has experienced by himself most of the events regarding Albania in the 1990s along with the stories of many famous people writing about them as journalists. Thus, in poetry the word freely sings and flies, detached from any type of writing that nonfiction and journalism impose.
Si madre, tu avevi fame,
grande fame d’amore,
era il tuo silenzioso grido
nella lunga notte del calvario,
il grido d'un seno nascosto
e il desiderio di un letto,
ma tu ormai ti eri data,
eri la sposa di Gesù
che stava sul tuo capo con la corona di spine,
e ogni notte una goccia di sangue ti cadeva sulla fronte
sangue sulle tue bianche lenzuola, e gioivi,
Gesù mi ama dicevi
amare non solo me, ma anche il prossimo
i più poveri dei poveri, quelli che ti somigliano,
amali anche quando sono in agonia,
fino all'ultimo respiro,
con abnegazione, farfalla grigia del cielo…
tanto li amasti, tu, farfalla da ali pietose dell’etere,
hai girato le spalle a tutti i piaceri di questo mondo
nelle braccia della statua della Vergine avevi scritto “Ho fame”,
là, nella Casa del cuore puro,
là dove nelle tue braccia moriva il bambino abbandonato di Kalkuta,
dove una nuova ferita si apriva nel tuo cuore,
mentre il tuo corpo pieno di piaghe vagava
nell’infinita notte di Titagarh,
le tue ferite versavano luce sulle strade sepolcrali
rosa di rosso acceso da mille brillanti petali a Kaligat,
sì Gonxhe, tu avevi fame,
poiché davi tanto amore agli altri,
a quelli che erano più affamati di te,
che il mattino dopo morivano insieme a te,
oh! centomila morti insieme,
le donne brahmani pregavano la divinità Kali,
pregavano anche per te, Sorella di Bengali,
Madre Teresa con gli occhi per il mondo dei cechi,
il tuo sari blu appariva nella strada
come bandiera di speranza e manto d’amore,
Non siamo soli dicevano i lebbrosi,
La nostra Madre sta arrivando coi passi di sole.
cosi ti aveva insegnato la tua Drania da bambina,
Fai un bene come si getta un sasso nel mare,
e tu hai riempito il mare coi tuoi sassi caldi,
tu, nostra madre morta
che salì sull'altare dei poeti,
nei cieli degli amori di un mondo orfano…
Nënë Tereza kishte uri
Po nënë, ti kishe uri,
urinë e madhe të dashurisë,
ishte klithma tënde e heshtur
në kalvarin dhe natën e gjatë,
klithma për gjirin e fshehur
dhe dëshirën e një shtrati,
por ti ishe dhënë tashmë,
“burri” yt ishte Jezu-ja
që rrinte mbi kokën tënde me kurorën plot gjemba,
ku çdo natë një pikë gjaku binte mbi ballin tënd
gjak mbi çarçafët e tu të bardhë,
dhe ti gëzoheshe
Jezu-ja më do thoje ti
Jezuja më thotë t’i duash të tjerët
më të varfërit e të varfërve, të ngjashmit e tu,
duaji edhe nëse janë në jerm,
gjer në frymën e fundit,
dhe mohoje veten, ti flutura e hirtë e qiellit…
dhe ti i deshe shumë, ti flutura e trishtë e qiellit,
duke mohuar të gjitha ëndjet e kësaj bote,
në krah të statuetës së Virgjëreshës ti kishe shkruar “Kam uri”,
atje, në “Shtëpinë e zemrës së dlirë”,
atje ku në krahët e tua vdiste fëmija i braktisur i Kalkutës,
ku një plagë më shumë të hapej në zemër,
dhe trupi yt gjithë plagë endej në natën e pafund të Titagarh,
rrugët e zymta shndrisnin nga plagët e tua
trëndafilë ekarlatë me njëmijë petale në Kaligat,
po Gonxhe, ti kishe uri,
sepse ti ua jepje dashurinë të tjerëve,
atyre që ishin më të uritur se ty,
që vdisnin të nesërmen në ag bashkë me ty,
oh, njëqind mijë vdekje bashkë,
gratë brahmane luteshin për hyjninë “Kali”,
luteshin gjithashtu dhe për ty, “Motrën e Bengalit”,
“Nënë Terezën” me sytë për botën e të verbërve,
“sari“ yt blu u shfaqej në rrugë
si flamur shprese e shtrojë dashurie,
“Nuk jemi vetëm” thonin leprozët,
“Nëna jonë po vjen me hapat e diellit”.
Kështu të kishte mësuar Drania tënde që fëmijë,
“Bëj një të mirë sikur të hedhësh një gur në det“,
dhe ti e mbushe detin me “gurët” e tu të nxehtë,
ti, nëna jonë e vdekur
që ngjitesh në altarin e poetëve,
në qiejt e dashurive të një bote jetime…
Mother Teresa was hungry
Yes mother, you were hungry,
suffering the great hunger of love,
it was your silent cry
the calvary and the long night,
your tears for the hidden chest
and the desire for a warm bed,
but you were a promised bride,
your “husband” Jesus
resting upon your head like a crown of thorns,
every night a drop of blood fell on your forehead
blood on your white sheets,
and you rejoiced
Jesus loves me, you would say
Jesus tells me to love others
the poorest of the poor, the ones like you,
love them even in their agony,
to the last breath,
and deny yourself, you gray butterfly of heaven ...
and you loved them dearly, you sad butterfly of heaven,
denying yourself all dreams of this world,
beside the Virgin’s statue “I’m hungry” you wrote,
there, in the House of the Kind Heart*,
where the abandoned Calcutta baby died in your arms,
where wound after wound would open in your heart,
and your wounded body wondered
through the never ending nigh of the Titagarh’s,
the gloomy streets shone from your leaking wounds
scarlet colour roses with a thousand petals in Kaligat,
yes Gonxhe, you were hungry,
dying the next day at dawn with you,
oh, one hundred thousand deaths together,
the Brahman women prayed for the “Kali” deity,
they also pray for you, “Sister of Bengal”,
“Mother Teresa” with eyes only for the world of the blind,
Your blue “sari” appeared on the street
like a flag of hope and a love bed,
“We are not alone” said the lepers,
“Our mother is coming, walking on the footsteps of the sun.”
taught by your Drania** as a child,
“Do a good deed as if throwing a stone into the sea,”
and you filled the sea with your stones of love,
you, our passing mother, climbing the altar of the poets,
through skies of the love of an orphaned world.
Elegia per bambole del Mar Egeo
Per le bambole mai è stata scritta un’elegia,
elegia di lutto per i loro sogni,
ma nelle coste di Egeo oggi,
è troppo poco intonare un’elegia per loro,
per i loro occhi spenti nella immane disgrazia
esauste e abbattute da temporali, fulmini e tempeste.
Per le bocce taciute dei figli inghiottiti dal mare
fuggiti dalle guerre e dal terrore del mondo,
solo le piccole scarpe son rimaste
e i fazzoletti delle madri persi chissà dove,
e queste bambole senza nome, senza gambe e mani,
senza le loro camicie ricamate
e occhi che non possono più raccontare niente
dai loro viaggi infernali,
spietate sono state gettate fin qui alle coste dell’Egeo…
Per le bambole mai hanno scritto elegie dice la risacca,
mai, dice il vento che furioso picchia la rupe,
il vento con un urlo alla gola come in un pianto omerico, fa eco.
Questa è l’elegia per le scarpe che domani non saranno indossate,
l’elegia per i bambini che non sogneranno più,
per i loro occhi spenti in un mondo di meraviglie plumbeo
nel Mar Morto dell’Umanesimo…
Elegji për kukullat e Detit Egje
Për kukullat kurrë nuk është shkruar elegji,
elegji zie për ëndrrat e tyre,
por në brigjet e Egjeut sot,
është pak të këndosh një elegji për to,
për sytë e tyre të mekur në gjëmën e madhe
dergjur dhe flakur nga rrebeshet, rrufetë e stuhitë.
Për gojët e heshtura të fëmijëve të mbetur në det
ikur nga lufta dhe tmerri i botës,
veç këpucët e vogla kanë mbetur
dhe shamitë e nënave humbur s'dihet ku,
dhe këto kukulla pa emër, pa këmbë e duar,
pa këmishat e tyre stolisur
dhe sy që s'mund të rrefejnë më asgjë
nga rrugëtimi i tyre ferrik,
kukulla hedhur gjer këtu ne brigjet e Egjeut...
Për kukullat kurrë nuk janë shkruar elegji thotë dallga e shkumbëzuar,
kurrë jo, thote era që rreh e tërbuar shkëmbenjtë,
era me një klithmë në fyt si në një vaj homerik.
Kjo është elegjia për këpucët që nesër s'do të ecin më,
elegjia për fëmijët që s'do të ënderrojnë më,
për sytë e tyre të shuar në botën e çudirave të plumbta
në Detin e Vdekur të Humanizmit...
spietate sono state gettate fin qui alle coste dell’Egeo…
Per le bambole mai hanno scritto elegie dice la risacca,
mai, dice il vento che furioso picchia la rupe,
il vento con un urlo alla gola come in un pianto omerico, fa eco.
Questa è l’elegia per le scarpe che domani non saranno indossate,
l’elegia per i bambini che non sogneranno più,
per i loro occhi spenti in un mondo di meraviglie plumbeo
nel Mar Morto dell’Umanesimo…
Elegji për kukullat e Detit Egje
Për kukullat kurrë nuk është shkruar elegji,
elegji zie për ëndrrat e tyre,
por në brigjet e Egjeut sot,
është pak të këndosh një elegji për to,
për sytë e tyre të mekur në gjëmën e madhe
dergjur dhe flakur nga rrebeshet, rrufetë e stuhitë.
Për gojët e heshtura të fëmijëve të mbetur në det
ikur nga lufta dhe tmerri i botës,
veç këpucët e vogla kanë mbetur
dhe shamitë e nënave humbur s'dihet ku,
dhe këto kukulla pa emër, pa këmbë e duar,
pa këmishat e tyre stolisur
dhe sy që s'mund të rrefejnë më asgjë
nga rrugëtimi i tyre ferrik,
kukulla hedhur gjer këtu ne brigjet e Egjeut...
Për kukullat kurrë nuk janë shkruar elegji thotë dallga e shkumbëzuar,
kurrë jo, thote era që rreh e tërbuar shkëmbenjtë,
era me një klithmë në fyt si në një vaj homerik.
Kjo është elegjia për këpucët që nesër s'do të ecin më,
elegjia për fëmijët që s'do të ënderrojnë më,
për sytë e tyre të shuar në botën e çudirave të plumbta
në Detin e Vdekur të Humanizmit...
Elegy for Aegean Sea Dolls
For dolls, an elegy has never been written,
an elegy mourning their dreams,
but today on the Aegean coast,
an elegy alone too little seems to be,
for their faint eyes in the great calamity
burned and thrown by thunderstorms and lightning.
For the silent mouths of children left at sea
fleeing the war and the horror of the world,
there is nothing but their small shoes left,
the scarves of the lost mothers who knows where
and these nameless dolls without hands and feet,
without their adorned shirts
and eyes that no longer can speak of anything
from their hell-journey ,
dolls washed out on the Aegean coast ...
For dolls, elegies have never been written says the foamy wave,
never, repeats the wind that hits the rocks,
the wind that weeps with its Homeric tears.
This is the elegy of shoes that will not walk tomorrow,
the elegy of children who can no longer dream,
the elegy of their extinguished eyes in the world of bullet-like wonders
in the Sea of the Dead Humanism...
Baba Mondi ascolta Mozart
non nel Tekke Maggiore di Tirana
ma nel "Teatro Palace" nel cuore di Parigi
dove un ballerino albanese danza sul palco,
"L'angelo è sceso!" Dice Baba Mondi
mormorando le preghiere dei suoi corifei
l'angelo apre le braccia e si libera nell’aria,
«Pas de deux»
e la barba di Bektashi trema
da questa colomba di pace,
sembra che Mozart sia tornato nel mondo dei vivi
con il suo vestito verde e il bastone magico,
un ballerino, un Mozart e la danza senza fine del derviscio
che gira volteggiando senza posa qui a Parigi,
tra le preghiere di tutto il mondo
per cantare all'amore come Haji Bektash Veli.
Baba Mondi chiude gli occhi:
“Mai più guerre, morti e bombe
poiché siamo spirito dello spirito
e progenie dello stesso amore!”
Nell'oscurità divina
al derviscio sembra di ballare con l'angelo
in un'ebbrezza senza fine,
non più nel “Palace”,
ma sotto la cupola accesa del cielo,
sopra il corpo della terra bruciata,
in un Requiem di Mozart!
Baba Mondi dëgjon Mozart
Baba Mondi dëgjon Mozart
jo në Teqen e Madhe të Tiranës
por në «Palace», në zemër të Parisit
ku një balerin shqiptar kërcen mbi skenë,
«Engjëlli paska zbritur!» - thotë Baba Mondi
duke mërmëritur lutjet e korifejve të tij,
ëngjëlli hap krahët dhe kërcen në ajër,
«pas de deux»
dhe mjekra e bektashiut dridhet
nga ky pëllumb paqeje,
i duket se Mozart është kthyer në botën e të gjallëve
veshur në të gjelbërt dhe spektrin magjik,
një balerin, një Mozart dhe dansi i pambarimtë i dervishit
që rrotullohet pa ndalur këtu në Paris,
midis lutjeve të mbarë botës
për t’i kënduar dashurisë si Haxhi Bektash Veli.
Baba Mondi mbyll sytë:
“Kurrë më luftra, vdekje dhe bomba
sepse jemi frymë e frymës dhe pjellë e së njëjtës dashuri!”.
Në errësirën hyjnore
dervishit i duket se dhe ai kërcen bashkë ëngjëllin
në një dehje pafund,
jo më në «Palace»,
por nën kubenë ndezur të qiellit,
mbi kurmin e përzhitur të tokës,
në një Requiem të Mozart!
Baba Mondi listens to Mozart
Baba Mondi listens to Mozart
not in the Tirana Grand Tekke
but at the “Palace”, in the heart of Paris
where an Albanian dancer performs on stage
“The angel” has descended on earth! - says Baba
murmuring the prayers of his coryphaea
the angel opens his arms and jumps in the air
“one of a kind”
Baba’s beard shivers
of this dove of peace
and it seems to him that Mozart is back
in the world of the living
dressed in green, with his magic wand
an angel-dancer, a Mozart and the infinite dance of the dervish
whom pirouetts constantly here in Paris
amidst the prayers of the whole world
to sing to love like Bektach Veli.
Baba Mondi closes his eyes:
“Never again war and bombs,
we are all the breath and children of the same love! “
He murmurs in the divine darkness where the world turns
imagining himself dancing with this angel
in an endless drunkenness,
not at the Palace
but under the lighten couple of the sky,
on the burning trunk of the earth,
Mozart’s Requiem!
Luan Rama, (1952) è uno studioso, regista e scrittore albanese. Sì è laureato presso l’Università di Tirana in giornalismo, sì è specializzato in produzione e comunicazione cinematografica presso l’Università VII “Denis Diderot” a Parigi. Sceneggiatore di molti film pluripremiati, documentari e cartoni animati, autore di studi cinematografici albanesi. È autore di 60 libri tra romanzi, racconti e saggi storici, come Parisi letrar (The Literary Paris), (Udhëtim i mbramë), Artur Rimbaud (L’ultimo viaggio di Arthur Rimbaud), Epistolario di Zarata (François Mitterand - Zotërit vdesin gjithashtu) Lèon Rey à la dècouverte d’Apollonie, quattro volumi di poesie pubblicate in francese e albanese, Tèrritoires de l’àme, Couvrez-moi avec morceau de ciel, Poezi dashurie në kohë të vonë dhe Porto Palermo. Ha rappresentato l’Albania a Parigi dal 1991 al 1993 incaricato a.i. inoltre l’ha rappresentato anche, nello stesso periodo presso l’UNESCO. È stato ambasciatore in Francia, Portogallo e Monaco (1997-2001) e ha rappresentato l’Albania nell’Organizzazione Internazionale di La Francophonie (1997-2001). Ha ricevuto il premio con la medaglia Naim Frashëri (1986) dal Presidente della Repubblica d’Albania, Grande Officier du l’Ordre du Mérite ( 2002) dal Presidente Francese Jacques Chirac, il Premio Europeo (2001) per il libro Le Long Chemin Sous le Tunnel de Platon, dall’Associazione degli scrittori di lingua francese, Parigi; e onorato come Personalità per la Francofonia (2014) dal Ministro degli Affari Esteri albanese. Attualmente vive a Parigi e tiene conferenze in geopolitica presso l’Istituto di Lingue e Civiltà Orientali.
Luan Rama, (1952) është një studiues, regjisor dhe shkrimtar shqiptar. U diplomua në Universitetin e Tiranës, në gazetari dhe më pas u specializua në prodhimin dhe komunikimin kinematografik në Universitetin VII "Denis Diderot" në Paris. Skenarist i shumë filmave ku fitoi disa herë çmime, dokumentarëve dhe karikaturave për studiot e filmit shqiptar. Ai është autori i 60 librave, duke përfshirë romane, tregime dhe studime historike, si Parisi letrar (The Literary Literary), (Udhëtimi i mbramë) i Artur Rimbaud, Epistolario di Zarata (François Mitterand - Zotërit vdesin gjithashtu) Lèon Rey à la dècouverte d'Apollonie, katër vëllime me poezi të botuara në frëngjisht dhe shqip, Tèrritoires de l'àme, Couvrez-moi avec morceau de ciel (Poezi dashurie në kohë të vonë) dhe Porto Palermo. Ka Përfaqësuar Shqipërinë në Paris nga 1991 deri në 1993 i ngarkuar a.i. gjithashtu në të njetën periudhë e përfaqësoi atë në UNESCO. Ka qenë Ambasador në Francë, Portugali dhe Monako (1997-2001) dhe përfaqësoi Shqipërinë në Organizatën Ndërkombëtare të Frankofonisë (1997-2001). Është dekoruar me medaljen Naim Frashëri (1986) nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë, Grande Officier de l’Ordre de Mérite (2002) nga Presidenti Francez Jacques Chirac, Çmimin Europian (2001) për librin Le Long Chemin Sous le Tunnel de Platon, nga Shoqata e Shkrimtarëve Francezë, Paris, dhe vlerësuar si personalitet për Frankofoninë (2014) nga ministri shqiptar i Punëve të Jashtme. Aktualisht jeton në Paris dhe mban konferenca mbi historinë dhe gjeopolitikën në Institutin e Gjuhëve dhe Qytetërimeve Orientale.
Luan Rama (born 1952) is an Albanian scholar, director and writer. He graduated from the University of Tirana, in journalism then specialized in film production and communication at the University VII “Denis Diderot” in Paris. Screenwriter of many award-winning feature films, documentaries and cartoons for Albanian film studios. He is the author of 60 books including novels, short stories and historical essays, such as Parisi letrar (The Literary Paris), (Udhëtmi i mbramë i Arthur Rimbaud (Arthur Rimbaud’s Last Journey), Zaratha’s Epistolary, Fransua Mitterand – zotêrit vdesin gjithashtu (François Mitterand - Gods die also )Léon Rey à la découverte d’Apollonie, four volumes of poetry published in French and Albanian, Térritoires de l’âme, Couvrez-moi avec un morceau de ciel Poezi dashurie në kohë të vonë and Porto Palermo.
He represented Albania in Paris from 1991-1993 and as the country’s cultural diplomat at UNESCO. He was ambassador in France, Portugal and Monaco (1997-2001) and represented Albania in the International Organization of La Francophonie (1997-2001). He received awards such as the “Naim Frashëri” medal (1986), from the President of the Republic of Albania, “Great Officier of National Ordre du Mérite” (2002) of President French Jacques Chirac, the “European Prize” (2001) for the book The Long Chemin Sous le Tunnel de Platon, by the Association of Language Writers French, Paris and as Personality for La Francofonia (2014) by the Albanian Ministry of Foreign Affairs. He currently lives in Paris and lectures in geopolitics at the Institute of Oriental Languages and Civilizations.
Traduzioni in italiano: Valbona Jakova
